res ipsa loquitur

 res ipsa loquitur (the thing speaks for itself )

============================

"ရေ့စ်    အစ်(ပ်)ဆ    လော့ကွစ်တာ" ဆိုတာ အင်္ဂလိပ် common law စနစ်ရဲ့ တရားမနစ်နာမှုဥပဒေမှာ လက်ခံကျင့်သုံးတဲ့

"တစုံတခု ဟာ သူ့အလိုလို သက်သေထင်ရှားပြီးဖြစ်၍ နောက်ထပ် အထွေအထူး သက်သေတင်ပြနေဖို့ မလိုတော့ဘူး" 

ရှင်းအောင်ပြောရရင်

"တချို့အဖြစ်အပျက်တွေဟာ၊ ပေါ့ဆမှုကို သက်သေထူဖို့ လုံလောက်တယ်" ဆိုတဲ့  မူ သဘောတရား ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီ "res ipsa loquitur" doctrine/principle ကို စတင်သုံးစွဲခဲ့တဲ့ ကေ့စ် က 

Byrne v Boadle (2 Hurl. & Colt. 722, 159 Eng. Rep. 299, 1863) ကေ့စ် ဖြစ်ပါတယ်။ 

အဲ့ဒီကေ့စ်မှာ

ဂျုံထဲ့ထားတဲ့ စည် ၂-လုံး ထပ်ခိုးပေါ်ကနေ တရားလို ခေါင်းပေါ်ပြုတ်ကျတယ်။ တရားလို ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသွားတယ်။ အဲ့ဒီလို ကျတာ၊ တရားလို ထိခိုက်ဒဏ်ရာရတာကို မြင်တဲ့ မျက်မြင်သက်သေ နှစ်ရောက်ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲ့ဒီစည် ၂-လုံး ဘာကြောင့်ကျတယ်၊ ဘယ်သူ့ကြောင့်ကျတယ်ဆိုတာတော့ ဘယ်သူမှ မသိဘူး မမြင်ဘူး။ ဆိုလိုတာက တရားပြိုင် ပေါ့ဆကြောင်း သက်သေပြရန်တာဝန်ကျရောက်တဲ့ တရားလိုက ခိုင်မာတဲ့ သက်သေမပြနိုင်ဘူး။

အဲ့ဒီလို အခြေအနေမျိုးမှာ (တရားရုံးက ဆုံးဖြတ်တာက)

တရားလိုဟာ "တိုက်ရိုက်သက်သေခံချက်" တင်ပြနေဖို့မလိုဘူး။

ဘာလို့လဲဆိုတော့ တရားပြိုင်ဟာ သူ့ရဲ့ ဂရုစိုက်ရမဲ့တာဝန်ကို ပျက်ကွက်လို့သာ ဒီစည်ပိုင်းတွေ ပြုတ်ကျရတာဖြစ်တယ်။  ဒီလို စည်ပိုင်းတွေ ပြုတ်ကျခြင်းဟာ တရားပြိုင်ပေါ့ဆကြောင်း သက်သေထူဖို့ လုံလောက်တယ်"....  လို့ တရားရုံးက ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

အဲ့ဒီ မူသဘောတရားကို လက်ခံကျင့်သုံးခဲ့တဲ့ တခြားထင်ရှားတဲ့ ကေ့စ်တွေကတော့

Scott v London & St Katherine Docks Co (1865) 3 H&C 596

Austin v Great Western Railway [1867] 2.Q.B.442

Stansbie v Troman [1948] 2 KB 48

Bolton v Stone [1951] AC 850, [1951] 1 All ER 1078 ....   စတာတွေပဲဖြစ်ပါတယ်။

*** အထူးမှတ်သားရန်အချက်ကတော့ ဒီ "res ipsa loquitur" Principle/Doctrine ကို မတော်တဆမှု ဖြစ်ပွားရတဲ့ အကြောင်းရင်းကို သိတဲ့ ကိစ္စ မျိုးတွေမှာ အသုံးမပြုနိုင်ဘူး ဆိုတာပဲ ဖြစ်တယ်။ 

Barkway v South Wales Transport [1950] AC 185 (HL) ကေ့စ်ကို လေ့လာပါ။