သခၤ်ာလို ့ဆိုလိုက္တာနဲ ့ ကၽြန္ေတာ္တို ့အားလံုးဟာ သခၤ်ာဘာလဲဆိုတာကို ကိုယ့္ပံုစံနဲ ့ကိုယ္ ခံစားနားလည္ၾကပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို ့ဟာ စာမတတ္သူ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ေနႏိုင္ေပမယ့္ အနည္းဆံုး အေျခခံ အေပါင္းအႏႈတ္ စိတ္တြက္သခၤ်ာေလာက္ကိုေတာ့ တတ္ေျမာက္ၾကသူေတြခ်ည္းပါပဲ။ ဘာလို ့လဲဆိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ့ ကမၻာၾကီးဟာ ကိန္းဂဏန္းေတြနဲ ့ျပည္ႏွက္ေနတဲ့အတြက္၊ သခၤ်ာကို တစ္နည္းမဟုတ္တစ္နည္း အသံုးမျပဳပဲ တစ္ေန ့တာကို ျဖတ္သန္းဖို ့ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္လို ့ပါ။ ဒါေၾကာင့္လည္း လူေတြဟာ ေပါင္းႏႈတ္ေျမွာက္စား သခၤ်ာသေဘာတရားေတြကို ေထာင္စုႏွစ္ေတြနဲ ့ခ်ီျပီး တိုင္းႏိုင္ငံ ေနရာအႏွံ ့ဟိုးကမၻာဦးအစကတည္းက သံုးစြဲခဲ့ၾကတာပါ။ ေစ်း၀ယ္ပဲထြက္ထြက္၊ စားေသာက္ဆိုင္ပဲသြားသြား၊ အိမ္တစ္လံုးပဲျပင္ျပင္ မိတ္ေဆြဟာ သခၤ်ာစည္းမ်ဥ္းေတြကိုသံုးေနတာပါ။ ကားတစ္စီးပဲေမာင္းေမာင္း၊ ဘတ္စ္ကားပဲစီးစီး၊ အားလပ္ရက္ခရီးပဲထြက္ထြက္ အားလံုးမွာ တူညီတဲ့အခ်က္ရွိေနပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ သခၤ်ာပါပဲ။ မိတ္ေဆြဟာ ပင္လယ္သမုဒၵရာကိုပဲျဖတ္သန္းရြက္လႊင့္လႊင့္၊ ေက်းလက္မွာပဲ တဲတစ္လံုးေဆာက္ေဆာက္ အလုပ္ျပီးေျမာက္ဖို ့အတြက္ သခၤ်ာကို သံုးရတာပါပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို ့ အာမခံထားတဲ့ေနရာမွာ၊ ဘဏ္ေတြမွာ ေငြစုတဲ့အခါ၊ ေနာက္ဆံုး ျမင္းပြဲမွာ ျမင္းေလာင္းတာအဆံုး သခၤ်ာကို အသံုးခ်ၾကရတာမဟုတ္ပါလား။ ဒါေၾကာင့္ သခၤ်ာနဲ ့သာ ရင္းႏွီးယဥ္ပါးျပီဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ့ ေန ့စဥ္လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြနဲ ့ အေရးၾကီးတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို အဆင္ေျပေျပ ခ်မွတ္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ျပီျဖစ္ပါတယ္။
သခၤ်ာဟာ ကမၻာဦးအစကတည္းကျဖစ္တည္ခဲ့တဲ့ အေျခခံအက်ဆံုး အလုပ္တစ္ခုျဖစ္တဲ့ ေရတြက္ျခင္းက စခဲ့တာပါ။ မတူညီတဲ့ ဒါမွမဟုတ္ တူညီတဲ့ အေထြေထြအမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ အရာ၀တၳဳေတြ အမ်ိဳးအမည္ေတြကို ေရတြက္မွတ္သားႏိုင္ျခင္းဟာ လူသားရဲ့ ပထမဦး သခၤ်ာအရည္အေသြးတစ္ခုပဲျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအရည္အေသြးကို ဒီကေန ့ေခတ္ကာလတိုင္ေအာင္ ဆက္လက္အသံုးခ်ေနရဆဲပါ။ မိတ္ေဆြရဲ့ ေသြးခုန္ႏႈန္းက ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းကဘယ္ေလာက္၊ အသက္က ဘယ္ႏွစ္ႏွစ္ ဘယ္ႏွစ္ႏွစ္ေျမာက္ေမြးေန ့၊ မိသားစု၀င္ဘယ္ႏွစ္ေရာက္၊ လုပ္ငန္းခြင္၀င္တာ ဘယ္ေလာက္ၾကာျပီ၊ လစာဘယ္ေလာက္ရတယ္၊ ႏိုင္ငံရပ္ျခားကို ဘယ္ႏွစ္ေခါက္ခရီးသြားျပီးျပီ စသည္ျဖင့္၊ ကၽြန္ေတာ္တို ့ဟာ ေမြးဖြားကတည္းကေန ေသဆံုးခ်ိန္အထိ သခၤ်ာရဲ့အေျခခံအက်ဆံုးအလုပ္ျဖစ္တဲ့ ေရတြက္ျခင္းနဲ ့မကင္းႏိုင္ၾကပါဘူး။ သခၤ်ာကိုေလ့လာျခင္းဟာ ဘ၀ကို လြယ္လြယ္ကူကူ ျဖတ္သန္းဖို ့အေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစပါတယ္။ သခၤ်ာပညာကရရွိတဲ့ ယုတၱိအေျခခံေတြးေခၚမႈ နဲ ့ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္အေျခခံေတြးေခၚမႈေတြဟာ ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ့ ေန ့တဓူ၀လုပ္ငန္းေဆာင္တာကိစၥေတြနဲ ့ အျခားျခားေသာ က႑ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ထဲထဲ၀င္၀င္ လႊမ္းမိုး ပါ၀င္ ပတ္သက္ေနတာပဲမဟုတ္ပါလား။ ဒါေၾကာင့္ သခၤ်ာကို ေကာင္းစြာနားလည္ျခင္းဟာ ေရွာင္လႊဲဖို ့့မျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အဲဒီလို နိစၥဓူ၀ကိစၥရပ္ေတြကို အေကာင္းဆံုး ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းႏိုင္ျခင္းရဲ့ အေၾကာင္းရင္းျဖစ္ပါတယ္။
သခၤ်ာကို ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာရႈေထာင့္က ဖြင့္ဆိုမယ္ဆိုရင္ေတာ့ သခၤ်ာဆိုတာ ဘာလဲဆိုတဲ့ေမးခြန္းရဲ့ အလြန္ထင္ရွားတဲ့အေျဖတစ္ခုက "ပံုစံႏွင့္ အစီအစဥ္မ်ားကို ေလ့လာေသာ သိပၸံပညာ"[1] ဆိုျပီးျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ သခၤ်ာပညာရပ္ရဲ့ တကယ့္အႏွစ္သာရဟာ အေတြးအေခၚအယူအဆ သေဘာတရား နဲ ့ လက္ေတြ ့စမ္းသပ္ေဆာင္ရြက္မႈေတြကို၊ ယုတၱိနည္းက် ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္ ဆင္ျခင္စဥ္းစားတဲ့နည္းနဲ ့ ေပါင္းစည္းေပးတဲ့ ပညာရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တုန္းက ရန္ကုန္တကၠသိုလ္အပါအ၀င္ ကမၻာ့ထိပ္တန္းတကၠသိုလ္ၾကီးေတြမွာ သခၤ်ာပညာရပ္အတြက္ဘြဲ ့ဒီဂရီေပးအပ္တဲ့အခါ ၀ိဇၨာဘြဲ ့ အေနနဲ ့ ေပးအပ္ခဲ့တာပါ။ ဒါေၾကာင့္ သခၤ်ာဆိုတာ ၀ိဇၨာပညာရပ္နဲ ့သိပၸံပညာရပ္ရဲ့ ဗဟိုခ်က္ဆံုမွတ္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိသံုးစြဲေနၾကတဲ့ နည္းပညာေတြအားလံုး၊ သဘာ၀ေလာကၾကီးတစ္ခုလံုး၊ လူ ့ဘ၀ရဲ့ မ်က္ႏွာစာအားလံုးနီးပါးမွာ သံုးစြဲေနၾကတဲ့ သခၤ်ာပညာရပ္ဟာ သူ ့အဓိပၸါယ္ကို သူကိုယ္တိုင္ ေဖၚျပႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့အျပင္ ကၽြန္ေတာ္တို ့ေလ့လာေတြ ့ရွိထားတဲ့ သိပၸံနဲ ့နည္းပညာေတြအားလံုးကိုပါ အေကာင္းဆံုးေဖၚျပေပးႏိုင္တဲ့ ဘာသာစကားတစ္ခုပဲျဖစ္ပါတယ္။
မိတ္ေဆြရဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ေလာကၾကီးတစ္ခုလံုးကိုၾကည့္ျပီး ျမင္ျမင္သမွ် ရွိရွိသမွ် အရာ၀တၳဳေတြရဲ့ အေျခခံပံုသ႑န္ ကိုေဖၚျပေျပာဆိုေတာ့မယ္ဆိုပါစို ့။ စက္၀ိုင္းပံု စက္လံုးပံု ဘဲဥပံု စတုဂံပံု စတုရန္းပံု ၾတိဂံပံု ၾကယ္ပံု ကေတာ့ပံု ဆႏြင္းမကင္းပံု[2] စသည္ျဖင့္ ေဖၚျပေျပာဆိုရေတာ့မွာမဟုတ္ပါလား။ မ်က္ႏွာသြင္ျပင္အေနအထားေတြကို ေဖၚျပတဲ့အခါမွာလည္း ကၽြန္ေတာ္တို ့အားလံုးနားလည္တဲ့ အေျဖာင့္ အေကြး ျပင္ညီ အခံုး အခြက္ ျမင္းကုန္းႏွီးပံု ဆိုတဲ့ သခၤ်ာဘာသာစကား အသံုးအႏႈန္းေတြနဲ ့ပဲ ေျပာၾကရတာပါ။ အဲဒါေတြအားလံုးဟာ ကၽြန္ေတာ္တို ့ ငယ္စဥ္ကတည္းကေလ့လာသင္ၾကားခဲ့ရတဲ့ အေျခခံ ဂဲၾသေမၾထီ[3] သခၤ်ာရဲ့ အသိပညာေတြပဲမဟုတ္ပါလား။
ဒါ့အျပင္ သဘာ၀တရားၾကီးကိုၾကည့္လိုက္ပါဦး။ ေနၾကာပန္းမွာ၊ နာနတ္သီးမွာ မွာ စတဲ့ ေျမာက္မ်ားလွစြာေသာ သစ္ပင္ ပန္းပြင့္ သစ္သီးေတြမွာ တိက်ေသခ်ာတဲ့အေရအတြက္နဲ ့အခ်ိဳးက်လွပတဲ့ ဖြဲ ့စည္းပံုတစ္ခုကိုျမင္ေတြ ့ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအေရအတြက္ေတြ ဖြဲ ့စည္းပံုတန္ဘိုးေတြဟာ သခၤ်ာပညာရပ္မ်ာ အလြန္ထင္ရွားတဲ့ ဖီဘိုနာခ်ီကိန္းစဥ္တန္း[4]က တန္ဘိုးေတြဆိုတာ မိတ္ေဆြေတြ ့ႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာေက်ာ္ ဗိသုကာလက္ရာၾကီးေတြ အေဆာက္အဦးေတြမွာ ထင္ထင္ရွားရွားသတိျပဳမိႏိုင္ေလာက္တဲ့ ေရႊအခ်ိဳး[5]ဆိုတာ အဲဒီကိန္းစဥ္တန္းထဲက တန္ဘိုးေတြပဲမဟုတ္ပါလား။ အင္ဂ်င္နီယာေတြ အႏုပညာရွင္ေတြ တည္ထြင္ဖန္တီးတဲ့ ရႈပ္ေထြးဆန္းျပားတဲ့ ၾကီးက်ယ္ခန္းနားတဲ့ ပံုသ႑န္ေတြကိုလည္း အဆင့္ျမင့္ ဂဲၾသေမၾထီမ်ဥ္းေကြးေတြနဲ ့ ေဖၚျပႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ ဆြီဒင္သခၤ်ာပညာရွင္ ေကာ့ခ်္ [6] ရဲ့ အလြန္ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတဲ့ ေကာ့ခ်္ဆီးႏွင္းပြင့္[7] လို အရာမ်ိဳးေပါ့။ ပန္းခ်ီ ပန္းပု ဂီတ အႏုပညာလက္ရာေတြလည္း သခၤ်ာနဲ ့မကင္းပါဘူး။ ဥပမာဆိုရင္ ကမၻာေက်ာ္ ပန္းခ်ီ ပန္းပု အင္ဂ်င္နီယာ ပညာရွင္ၾကီး လီယိုနာဒိုနာဗင္ခ်ီ[8]ရဲ့ ဗစ္ထရူးဗီးယန္းလူ[9] ဆိုတာ ေခါက္ခ်ိဳးညီပံုသ႑န္ အေပၚမွာ အေျခခံဖန္တီးထားတာျဖစ္သလို ဂီတသံစဥ္ေတြဆိုတာလည္း တိက်ေသခ်ာတဲ့ ၾကားပိုင္းအကြာအေ၀း[10] နဲ ့ ဖြဲ ့စည္းတည္ေဆာက္ထားတဲ့ အသံေတြပါ။
သခၤ်ာႏွင့္ စီးပြားေရး
လူသားေတြရဲ့ လက္ေတြ ့လူမႈဘ၀စီးပြားေရးဆိုတာ လူတစ္ဦးျခင္းရဲ့ တစ္ႏိုင္တစ္ပိုင္လုပ္ငန္းေလးကေန၊ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ့စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံစံုေကာ္ပိုေရးရွင္းၾကီးေတြရဲ့စီးပြားေရးနဲ ့ ကမၻာ့စီးပြားေရးအထိ ပါ၀င္ေနတဲ့ကိစၥရပ္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေလာက္ထိ က်ယ္ျပန္ ့နက္ရိႈင္းလွတဲ့ ကိစၥရပ္မွာလည္း သခၤ်ာပညာဟာ ထဲထဲ၀င္၀င္ ပတ္သက္ေနပါတယ္။ အရင္းအႏွီး ကုန္က်စရိတ္ လက္လီေစ်း ေငြေၾကးေဖါင္းပြမႈ အတိုးႏႈန္း အရံႈး အျမတ္ စတာေတြကို တိက်ေသခ်ာတဲ့ စာရင္းဇယားေတြ ကိုအေျခတဲ့ သခၤ်ာဆိုင္ရာတြက္ခ်က္မႈေတြ ျပဳလုပ္မွသာ သိႏိုင္မွာမဟုတ္ပါလား။ အဲဒီတြက္ခ်က္မႈက ရလာတဲ့ကိန္းဂဏန္းေတြက ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ့ စီးပြားေရးအနိမ့္အျမင့္ အတက္အက် အရံႈးအျမတ္ ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မီးေမာင္းထိုး ေဖၚျပႏိုင္မွာပဲျဖစ္ပါတယ္။
စီးပြားေရးကို ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာက ခ်ဥ္းကပ္ေလ့လာတဲ့အခါမွာလည္း သခၤ်ာဟာ မရွိမျဖစ္အခန္းက႑က ပါ၀င္ေနျပန္ပါတယ္။ ဥပမာဆိုရင္ စီးပြားေရးပညာဆိုင္ရာ အဆင့္ျမင့္ သေဘာတရားေတြကို ေလ့လာရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ သခၤ်ာစီးပြားပညာ[11] ဆိုတာ စီးပြားေရးပညာမွာရွိေနတဲ့ သီအိုရီသေဘာတရားေရးရာေတြကို ကိုယ္စားျပဳေဖၚျပဖို ့နဲ ့ သရုပ္ခြဲဆန္းစစ္ေလ့လာဖို ့အတြက္ သခၤ်ာဆိုင္ရာနည္းနာနိႆယေတြကို အသံုးခ်ျခင္းပညာရပ္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီပညာရပ္ဟာ အဆင့္ျမင့္ အလိုက္ေျပာင္း နဲ ့ သမူဟ ကဲကုလ[12] ၊ မက္ထရစ္အကၡရာသခၤ်ာ[13] ၊ သခၤ်ာဆိုင္ရာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္အစီအစဥ္မ်ား ေရးသားျခင္းပညာ[14] နဲ ့ တျခားေျမာက္မ်ားလွစြာေသာ သခၤ်ာပညာရပ္ဆိုင္ရာ နည္းစနစ္ေတြကို ေပါင္းစည္းေမႊေႏွာက္အသံုးျပဳထားတာျဖစ္ပါတယ္။ အက်ိဳးေက်းဇူးကေတာ့ ၀ယ္လိုအား ေရာင္းလိုအားမ်ဥ္းေကြး[15] ကေန နက္ရွ္မွ်ေျခ[16] အထိ ရႈပ္ေထြးတဲ့ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ သီအိုရီသေဘာတရားေတြကို လြယ္ကူတဲ့ ရွင္းလင္းတဲ့ ေယဘုယ်က်တဲ့ ပံုျပမ်ဥ္းေတြ သခၤ်ာညီမွ်ျခင္းေတြအျဖစ္ ေဖၚျပႏိုင္ျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။
စီးပြားေရးပညာရဲ့ က်ယ္ျပန္ ့ရႈပ္ေထြးတဲ့ သေဘာတရားေတြကို အလြယ္တကူသိျမင္နားလည္ႏိုင္ေစဖို ့နဲ ့၊ သေဘာတရားအယူအဆအသစ္ေတြ အေတြးအေခၚအသစ္ေတြ အဆိုျပဳတင္ျပခ်က္အသစ္ေတြကို မွန္မမွန္စစ္ေဆးႏိုင္ဖို ့အတြက္ သခၤ်ာဟာ မရွိမျဖစ္အေရးပါတဲ့အရာျဖစ္ပါတယ္။
သခၤ်ာႏွင့္ ေဆးပညာ
လူသားေတြဟာ "ေမြးဖြား ၾကီးျပင္း အို နာ ေသ" ဆိုတဲ့ ကိစၥရပ္ၾကီးေတြကို မလြဲမေသြ ရင္ဆိုင္ျဖတ္သန္း ေက်ာ္ျဖတ္ၾကရပါတယ္။ အဲဒီ ခရီးစဥ္ၾကီးအစ ေမြးဖြားစဥ္ကတည္းက ေဆးပညာဟာ ကၽြန္ေတာ္တို ့ ဘ၀တစ္ေလွ်ာက္ဆံုး အသက္ေသဆံုးခ်ိန္အထိ ေတာက္ေလွ်ာက္ပါ၀င္ ပတ္သက္ေနတာပါ။ အဲဒီလို ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ့ ဘ၀အစကတည္းက ပါ၀င္ပတ္သက္ေနတဲ့ ေဆးပညာဟာလည္း သခၤ်ာနဲ ့ မကင္းႏိုင္ျပန္ပါဘူး။ လူနာရဲ့ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ အရပ္အနိမ့္အျမင့္ ေပၚမူတည္ျပီး ေဆး၀ါးရဲ့အတိုင္းအဆ ပမာဏကို ခန္ ့မွန္းဖို ့ တြက္ခ်က္ဖို ့အတြက္ တကယ့္အေျခခံအက်ဆံုး သခၤ်ာလုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြဟာ ေဆးပညာရွင္တစ္ေရာက္အတြက္ မရွိမျဖစ္သခၤ်ာပါပဲ။ ေရာဂါေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားရဲ့ တကယ့္အေျခခံအက်ဆံုးအေၾကာင္းတရားတစ္ခုျဖစ္တဲ့ လူ ့ခႏၶာကိုယ္မွာရွိတဲ့ အခ်ဥ္ဓါတ္ အက္ဆစ္နဲ ့ အခါးဓါတ္ ေဘ့စ္ ရဲ့ ဆက္သြယ္ခ်က္သေဘာတရားေတြကို ေကာင္းေကာင္းနားလည္တြက္ခ်က္ႏိုင္ဖို ့အတြက္ အကၡရာသခၤ်ာပညာဟာလည္း ေဆးပညာသမားေတြရဲ့ မသံုးမျဖစ္သခၤ်ာေပါ့။ ဒါ့အျပင္ လူနာရဲ့ ေဆးမွတ္တမ္းရာဇ၀င္ေတြေပၚမူတည္ျပီး အေကာင္းဆံုး ဆန္းစစ္အေျဖထုတ္ႏိုင္ဖို ့အတြက္ သခၤ်ာပညာရပ္ရဲ့ ကိုင္းကြဲေတြျဖစ္တဲ့ စာရင္းအင္းပညာရပ္[17] ဆိုင္ရာ သေဘာတရားအႏွစ္သာရေတြနဲ ့ အခ်က္အလက္အေျခခံ သရုပ္ခြဲဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္[18] ေတြဟာ သမားေတာ္ၾကီးေတြ ေဆး၀ါးသုေတသီေတြ ေဆးသိပၸံပညာရွင္ေတြအတြက္ အသက္ေသြးေၾကာတမွ်အေရးၾကီးလွတဲ့ ပညာရပ္ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ လူနာနဲ ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္ ေသြးခုန္ႏႈန္း ေသြးဖိအား ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း အဆုတ္ထဲကေအာက္စီခ်င္ပမာဏ အစာအိမ္ထဲကအခ်ဥ္ဓါတ္ ေသြးထဲကအခ်ိဳဓါတ္ စတာေတြကို တိုင္းတာမွတ္သားမႈေတြကေန ၾကံဳေတြ ့ရရွိလာတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြဟာ သခၤ်ာနည္းအရ တစ္ခုနဲ ့တစ္ခု ဆက္စပ္မႈရွိမရွိ တန္ဘိုးေတြဟာယုတၱိတန္မႈရွိမရွိကို ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားဆံုးျဖတ္ရတဲ့အခါေတြရွိပါတယ္။ အဲဒီလိုအခ်ိန္မ်ိဳးမွာ သခၤ်ာပညာရပ္ရဲ့ ဗဟိုခ်က္အေတြးအေခၚျဖစ္တဲ့ ယုတၱိနည္းက် ေၾကာင္းက်ိဳးဆင္ျခင္မႈ[19] ကို ေဆးပညာမွာရွိတဲ့ က်ိဳးေၾကာင္းဆက္စပ္ဆင္ျခင္ကုသျခင္း[20] မွာ အသံုးခ်ရပါေတာ့တယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ သိသာထင္ရွားတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အေျခခံေဆးကုသေရးလုပ္ငန္းစဥ္ေတြမွာ အဆင့္ျမင့္သခၤ်ာေတြ မလိုအပ္ဘူးလို ့ ျငင္းခ်က္ထုတ္မယ္ဆိုရင္ေတာင္၊ ေဆးပညာရွင္တိုင္းဟာ အပိုင္းကိန္းေတြ ဒႆမကိန္းေတြ အခ်ိဳးေတြ တစ္ဆယ္အေပၚအေျခခံတဲ့ ထပ္ကိန္းေတြေလာ့ဂရစ္သမ္ အေျခခံတြက္ခ်က္မႈေတြ ကိန္းဂဏန္းေတြကို ပိုင္ပိုင္ႏိုင္ႏိုင္ ကိုင္တြယ္ႏိုင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ နဲ ့ အေျခအေနအရျဖစ္ႏိုင္ေျခ [21] သေဘာတရားရားေတြ၊ ပံုျပမ်ဥ္းဆိုင္ရာ သေဘာတရားေတြကို ကၽြဲကူးေရပါအသံုးျပဳရင္း တစ္ျပိဳင္တည္းမွာ ညီမွ်ျခင္းေတြကို အထားအသိုအစဥ္ေျပာင္းႏိုင္ဖို ့ ျပန္ေနရာခ်ႏိုင္ဖို ့၊ တိုင္းတာေရးတန္ဖိုးေတြကို ယူနစ္ေတြ တစ္ခုကေန တစ္ခုကို တိတိက်က် ေျပာင္းႏိုင္ဖို ့အကၡရာသခၤ်ာသေဘာတရားေတြကို မျဖစ္မေန အသံုးခ်ရမွာျဖစ္ပါတယ္။
သခၤ်ာႏွင့္ သိပၸံပညာရပ္မ်ား
ကၽြန္ေတာ္တို ့မွာ အခ်င္းခ်င္း အဆင္ေျပေျပ ဆက္သြယ္ႏိုင္ဖို ့အတြက္ အဂၤလိပ္ ဂ်ာမန္ ျပင္သစ္ ျမန္မာ စတဲ့ဘာသာစကားေတြရွိသလိုပဲ သိပၸံပညာရပ္ေတြအခ်င္းခ်င္း အဆင္ေျပေအာင္ဆက္သြယ္ေပးတဲ့ ဘာသာစကားကေတာ့ သခၤ်ာပါပဲ။ အဲဒီသခၤ်ာမွာအသံုးျပဳတဲ့ အေျခခံသေကၤတေတြဟာ ကိန္းဂဏန္းေတြလို ့အၾကမ္းဖ်ဥ္းေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို ့ဟာ ဓါတုေဗဒညာကိုပဲသင္သင္၊ ဇီ၀ေဗဒကို ေလ့လာေလ့လာ၊ ရူပေဗဒပညာရပ္ကို လိုက္စားလိုက္စား၊ အလြန္ ့အလြန္ၾကီးမားတဲ့ျဒပ္၀တၳဳေတြအေၾကာင္းေလ့လာတဲ့ စၾကၤာ၀ဠာေဗဒ[22] ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အလြန္ ့အလြန္ေသးငယ္တဲ့အရာေတြကို ေလ့လာတဲ့ အမႈန္ရူပေဗဒ[23] ပဲဆိုဆို၊ လက္ေတြ ့တိုင္းတာ ကိုင္တြယ္စမ္းသပ္လို ့မရႏိုင္ေလာက္ေအာင္ေသးငယ္တဲ့အရာေတြကိုေလ့လာတဲ့ ကြမ္တမ္ရူပေဗဒ [24] ပဲျဖစ္ျဖစ္ သခၤ်ာရဲ့ အကူအညီအေထာက္အပံ့သာမရွိခဲ့ရင္ အဲဒီပညာရပ္ေတြကို ဘယ္လို မွနားလည္သေဘာေပါက္ဖို ့ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါ့အျပင္ အလြန္ရႈပ္ေထြးအဆင့္ျမင့္တဲ့ ၾကီးက်ယ္ခန္းနားတဲ့ သိပၸံပညာရပ္ဆိုင္ရာ အေတြးအေခၚသေဘာတရား ေတြကို သခၤ်ာက က်စ္လ်စ္လွပတဲ့ ညီမွ်ျခင္းတစ္ေၾကာင္းနဲ ့ကိုယ္စားျပဳေဖၚျပေပးႏိုင္ပါတယ္။ အထင္ရွားဆံုး ဥပမာတစ္ခုေပးရရင္ ရာစုႏွစ္ရဲ့အေက်ာ္ၾကားဆံုး ရူပေဗဒပညာရွင္ၾကီး အဲလဘတ္ အိုင္းစတိုင္းရဲ့ ႏိႈင္းရသီအိုရီ အႏွစ္သာရျဖစ္တဲ့ "မည္သည့္ ျဒပ္၀တၳဳမွ အလင္းအလွ်င္ထက္ျမန္ေအာင္မသြားႏိုင္ဘူး၊ တကယ္လို ့သြားခဲ့မယ္ဆိုရင္ အခ်န္တန္ဘိုးဟာ အႏုတ္ကိန္းျဖစ္သြားတဲ့အတြက္ အတိတ္ကိုျပန္သြားသလိုျဖစ္ေနမယ္၊ ျဒပ္ထုဟာလည္း အနႏၱကိန္းျဖစ္သြားမယ္၊ အခ်ိန္ဟာ ေကြးဆန္ ့ က်ံဳ ့ျဖန္ ့ႏိုင္တဲ့ သေဘာရွိတယ္" ဆိုတဲ့ ရႈပ္ေထြးခက္ခဲနက္နဲတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို E = mc2 ဆိုတဲ့ ညီမွ်ျခင္းတစ္ေၾကာင္းနဲ ့ေဖၚျပ ကိုယ္စားျပဳႏိုင္ခဲ့တာပဲမဟုတ္ပါလား။ အဲဒီလို ညီမွ်ျခင္းမ်ိဳးကို အထက္တန္း ေက်ာင္းသားအဆင့္ကေန ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတဲ့ ပညာရွင္ပါေမာကၡၾကီးေတြအထိ ကိုယ္တိုင္ သိျမင္ေတြးေခၚနားလည္ႏိုင္သေလာက္ အတိုင္းအတာအထိ ခ်ဲ ့ထြင္ေတြးေခၚလို ့ရေစတာဟာ သခၤ်ာပညာရဲ့ ခန္းနားမႈပဲမဟုတ္ပါလား။ "ႏႈတ္တစ္ရာ စာ တစ္လံုး" လို ့ဆိုမယ္ဆိုရင္ "စာတစ္ရာ သခၤ်ာညီမွ်ျခင္းတစ္ေၾကာင္း" လို ့ေတာင္ ဆိုလိုက္ခ်င္ပါေတာ့တယ္။
ပညာရပ္ေတြကို တစ္ေနရာတည္းမွာ တစ္စုတစ္စည္းတည္း ေပါင္းစပ္ေလ့လာႏိုင္ေစတဲ့ ကၽြန္ေတာ္တို ့ ဒီကေန ့ေခတ္ရဲ့ အတိုးတက္ အဖြံ ့ျဖိဳးဆံုးပညာကေတာ့ ကြန္ျပဴတာသိပၸံပညာရပ္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ကြန္ျပဴတာသိပၸံဟာျပႆနာေျဖရွင္းပံု နည္းလမ္းအဆင့္ဆင့္[25] နဲ ့ဆိုင္တဲ့ ပညာရပ္ေတြကို အေသးစိပ္ သရုပ္ခြဲ ဆန္းစစ္ေလ့လာတဲ့ ပညာရပ္ျဖစ္ျပီး၊ အဲဒီပညာရပ္ဟာ သခၤ်ာပညာေပၚမွာ အၾကီးအက်ယ္မွီခိုေနတာျဖစ္ပါတယ္။ သခၤ်ာမွာသံုးတဲ့ "သိျပီးသားအခ်က္အလက္ေတြအေပၚ အေျခခံျပီး ေၾကာင္းက်ိဳး ဆက္စပ္ ဆင္ျခင္ စဉ္းစားတဲ့နည္း"[26] ဟာသီအိုရီကြန္ျပဴတာသိပၸံမွာ အျမဲျမင္ေတြ ့ေနက် အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ ျပီးေတာ့လည္း ကြန္ျပဴတာသိပၸံပညာရပ္ရဲ့ ဖခင္ၾကီး ထားရင္း[27] ၊ သီအိုရီကြန္ျပဴတာသိပၸံပညာရပ္ရဲ့ ဖခင္ၾကီး ေဂါဒ္ဒဲလ္ [28] ၊ ဒီကေန ့ေခတ္ကြန္ျပဴတာေတြရဲ့ ေရွ ့ေဆာင္ ဗြန္ႏိြဳင္းမဲင္းန္[29] တို ့ဟာ ဒိပ္ဒိပ္ၾကဲသခၤ်ာပညာရွင္ေတြျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ အဲဒီလို ေခတ္သစ္အဆင့္ျမင့္ အသံုးခ်သိပၸံပညာရပ္ေတြကို ထဲထဲ၀င္၀င္ တတ္ကၽြမ္းနားလည္ဖို ့ဆိုတာ သခၤ်ာစစ္[30] သီအိုရီသခၤ်ာ[31] အသံုးခ်သခၤ်ာ[32] တို ့ရဲ့ အဆင့္ျမင့္သခၤ်ာပညာကိုင္းကြဲေတြ လိုအပ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ သေဘာတရားေရးရာ ကြန္ျပဴတာသိပၸံ[33] ပညာရပ္မွာဆိုရင္၊ အပိုင္းလိုက္အကန္ ့လိုက္ သီးျခား ရွိေနတဲ့ ျပတ္ေတာင္းျဖစ္စဥ္ေတြ တန္ဘိုးေတြ ရလာဒ္ေတြ ကို ေလ့လာတဲ့ သခၤ်ာပညာရပ္[34] ရဲ့ကိုင္းကြဲေတြျဖစ္တဲ့ ဂရပ္သီအိုရီ၊ အစုသီအိုရီ၊ ျဖစ္ႏိုင္ေျခသီအိုရီ၊ ကိန္းသီအိုရီ၊ တြက္ခ်က္မႈဆိုင္ရာဂဲၾသေမၾတီ[35] ၊ ကြမ္တမ္တြက္ခ်က္မႈ[36] ၊ အကၡရာသခၤ်ာနဲ ့ တျခား အဆင့္ျမင့္ သခၤ်ာဘာသာရပ္ေတြ အမ်ားအျပားပါ၀င္ေနပါတယ္။ သခၤ်ာဟာ ေခတ္သစ္ အသံုးခ်သိပၸံပညာရပ္အားလံုးရဲ့ အေျခခံအုတ္ျမစ္ေတြထဲကတခု၊ အလြန္အေရးၾကီးတဲ့အစိပ္အပိုင္းေတြထဲက တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ထူးခၽြန္ေအာင္ျမင္တဲ့ သိပၸံပညာရွင္တေရာက္ ျဖစ္ႏိုင္ဖို့အတြက္ အထက္မွာ ေဖၚျပခဲ့တဲ့ သခၤ်ာပညာရပ္ေတြအျပင္ အသံုးခ်သခၤ်ာပညာေတြျဖစ္တဲ့ အစုသီအိုရီ[37] ျဖစ္ႏိုင္ေျခသီအိုရီ[38] ကိန္းသီအိုရီ[39] နဲ ့ ဘူးလ္ ရဲ့ အကၡရာသခၤ်ာ[40] ပညာရပ္ေတြဟာလည္း မရွိမျဖစ္ေတြပါ။ သိပၸံပညာရွင္တေရာက္ဟာ သူ ့အတြက္ သင့္ေလ်ာ္မယ့္ လိုအပ္မယ့္ သခၤ်ာပညာရပ္ေတြကို ထဲထဲ၀င္၀င္ ကၽြမ္းက်င္မႈမရွိဘူးဆိုရင္ သူ ့ကို သိပၸံပညာရွင္လို ့ေတာင္ေခၚႏိုင္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဘာလို ့လဲဆိုေတာ့ သဘာ၀သိပၸံပညာ နဲ့ ေခတ္သစ္အသံုးခ်သိပၸံပညာေတြရဲ့ ကိုင္းကြဲဘာသာရပ္တိုင္းမွာ သခၤ်ာပညာကိုင္းကြဲေတြဟာ တစ္ခုမဟုတ္ တစ္ခု၊ ဒါမွမဟုတ္ တစ္ခုထက္ပိုျပီး အျမဲပါ၀င္ေနလို ့ျဖစ္ပါတယ္။
သခၤ်ာႏွင့္ အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္မ်ား
အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္အားလံုးရဲ့ ေရေသာက္ျမစ္ျဖစ္တဲ့ အလင္း အသံ အပူ လွ်ပ္စစ္ သံလိုက္ မကၠင္းနစ္ အီလက္ထရြန္နစ္ စတဲ့ ပညာရပ္ေတြဟာ အားလံုးသိတဲ့အတိုင္း ရူပေဗဒပညာရပ္ရဲ့ ကိုင္းကြဲေတြျဖစ္ျပီး သခၤ်ာမပါပဲရူပေဗဒကို ကုန္စင္ျပည့္စံုစြာ နားလည္ေအာင္ ေလ့လာဖို ့ဆိုတာ ဘယ္လိုမွ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္အားလံုးရဲ့ ဖခင္ဟာ ရူပေဗဒပညာဆိုရင္ မိခင္က သခၤ်ာပညာသာျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္လို အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္မွ သခၤ်ာမရွိပဲ မရပ္တည္ႏိုင္ပါဘူး။ စက္မႈအင္ဂ်င္နီယာ လွ်ပ္စစ္အင္ဂ်င္နီယာ အီလက္ထရြန္းနစ္အင္ဂ်င္နီယာ ျမိဳ ့ျပအင္ဂ်င္နီယာ စတဲ့ ဂႏၳ၀င္အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္[41] ေတြအျပင္ ေခတ္သစ္အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္[42] ေတြျဖစ္တဲ့ ေဆာ့ဖ္၀ဲအင္ဂ်င္နီယာ[43] ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္မႈအင္ဂ်င္နီယာ[44]၊အေထြေထြ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ေခတ္သစ္အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္ေတြကို ေပါင္းစပ္ဖြဲ ့စည္းတည္ေဆာက္ထားတဲ့ စနစ္အင္ဂ်င္နီယာ[45]၊မ်ိဳးဗီဇအင္ဂ်င္နီယာ[46] စတဲ့ အဆင့္ျမင့္အသံုးခ် အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္ေတြမွာ သခၤ်ာကို အၾကီးအက်ယ္ မွီခိုအားထား အသံုးခ်ေနၾကရတာပဲျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေန့အခါမွာ ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ့ ေန ့စဥ္ဘ၀နဲ ့ ခြဲျခားလို ့မရေတာ့တဲ့အရာေတြဟာ ကြန္ျပဴတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီကြန္ျပဴတာေတြ ဖန္တီးတည္ေဆာက္တဲ့ ကြန္ျပဴတာအင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္ကိုၾကည့္ပါ။ ကြန္ျပဴတာေတြကို အလုပ္လုပ္ေစတဲ့ တစ္ႏွင့္ သုည ပါ၀င္ေသာ ႏွစ္ခုစနစ္[47] ဆိုတာတကယ္ေတာ့ သခၤ်ာပဲမဟုတ္ပါလား။ ဒါ့အျပင္ ကြန္ျပဴတာေတြအေပၚမွာ အသံုးခ်ၾကတဲ့ အဆင့္ျမင့္ သိပၸံတြက္စက္[48] ေတြ၊ ပံုရိပ္ခြဲျခားမႈစနစ္ေတြ[49]ျဖစ္တဲ့မ်က္ႏွာသြင္ျပင္ခြဲျခားတဲ့စနစ္[50] တို ့ လက္ေဗြရာေတြကို တိုက္ဆိုင္စစ္ေဆးတဲ့စနစ္[51] တို ့လို ေဆာ့ဖ္၀ဲေတြ၊ ေလေၾကာင္းနဲ ့ အာကာဆိုင္ရာကိစၥရပ္ေတြမွာ မရွိမျဖစ္အေရးပါလွတဲ့ ေရဒါစနစ္[52] အခ်က္ျပစနစ္[53] စတဲ့ အဆင့္ျမင့္ ကြန္ျပဴတာပရိုဂရမ္ေတြ ေဆာ့ဖ္၀ဲေတြ တည္ထြင္ ေရးသား ထုတ္လုပ္ ဖန္တီးတဲ့ ေဆာ့ဖ္၀ဲအင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္မွာဆိုရင္ ရႈပ္ေထြး အဆင့္ျမင့္တဲ့ သခၤ်ာပညာေတြမသံုးပဲ မသိပဲ ေရးလို ့မရပါဘူး။ ေဆာ့ဖ္၀ဲအင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္ရဲ့ ေဒါက္တိုင္ျဖစ္တဲ့ ကြန္ျပဴတာပရိုဂရမ္ဘာသာစကားေတြကိုပဲၾကည့္လိုက္ပါဦး။ အဲဒီဘာသာစကားအားလံုးမွာရွိတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္[54] ေတြနဲ ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ဆိုင္ရာသေကၤတ[55] ေတြအေၾကာင္း ေကာင္းေကာင္းနားလည္ႏိုင္ဖို ့အတြက္ သခၤ်ာအေျခခံ အသိပညာေတြဟာ မျဖစ္မေနလိုအပ္ပါတယ္။ ဥပမာအေနနဲ ့ျပရရင္ ပရိုဂရမ္ဘာသာစကားတိုင္းမွာ ပါ၀င္သံုးစြဲထားတဲ့ ေပါင္းႏႈတ္ ေျမွာက္ စား အၾကြင္း သေကၤတေတြျဖစ္တဲ့ တြက္ခ်က္ျခင္းသေကၤတ[56] ေတြ၊ ၾကီးသလား ငယ္သလား ညီသလား ဆိုတဲ့ ႏိႈင္းယွဥ္ျခင္းသေကၤတေတြ[57] ၊ ႏွင့္ သို ့မဟုတ္ မဟုတ္[58] စတာေတြ ပါ၀င္တဲ့ ယုတၱိျပသေကၤတ[59] ၊ တန္ဘိုးထည့္သြင္းရာမွာသံုးတဲ့ သေကၤတ[60] ၊ တကယ္လို ့ ဒါျဖစ္ရင္ ဒါလုပ္ မျဖစ္ရင္ ဒါလုပ္ ဆိုတဲ့ အေျခအေနျပသေကၤတ[61] စတာေတြ အားလံုးဟာ သခၤ်ာပညာကေန ဆင္းသက္လာတဲ့ တကယ့္အေျခခံ မရွိမျဖစ္ သေကၤတေတြပဲ မဟုတ္ပါလား။ အဲဒီ သေကၤတေတြကို ကၽြမ္းကၽြမ္းက်င္က်င္ အသံုးခ်ႏိုင္ဖို ့အတြက္ဆိုရင္ သူတို ့နဲ ့သက္ဆိုင္တဲ့ သခၤ်ာအသိပညာကို ပိုင္ႏိုင္ထားရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ကြန္ျပဴတာပရိုဂရမ္(ေဆာ့ဖ္၀ဲ) ေရးတဲ့ေနရာမွာ ယုတၱိေဗဒဟာ ဗဟိုခ်က္မ လိုအပ္ခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ယုတၱိေဗဒပညာရပ္ဟာ သခၤ်ာနဲ ့ သခၤ်ာပညာရပ္ဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း နည္းလမ္း ေတြမွာ အေျခခံထားတာပါ။ ဒါဆိုရင္ရွင္းပါျပီ။ ဘယ္လိုရႈေဒါင့္ကပဲၾကည့္ၾကည့္ သခၤ်ာဟာ တြက္ခ်က္မႈပညာရပ္[62] ကို ေအာင္ျမင္ မွန္ကန္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းေပၚေရာက္ဖို ့ မရွိမျဖစ္ပဲ ဆိုတာေတြ ့ရမွာျဖစ္ပါတယ္။
အျမန္စီနည္းစနစ္ [63] ဟုိး၏ယုတၱိ[64] နဲ ့ စဥ္ဆက္ ဆက္သြယ္ျခင္းျဖစ္စဥ္[65] စတာေတြကို တည္ထြင္ ဖန္တီးခဲ့တဲ့၊ ကြန္ျပဴတာသိပၸံပညာေလာကအတြက္ေတာ့ ႏိုဘယ္လ္ ဆုလိုပဲ ဂုဏ္သိကၡာျမင့္မားလွတဲ့ "တားရင္းဆု"[66] ရွင္ အလြန္ထင္ရွားတဲ့ ျဗိတိသွ် ကြန္ျပဴတာသိပၸံပညာရွင္ ဆာ ခ်ားလ္စ္ အန္တိုနီ ရစ္ခ်တ္ ဟိုး[67] က
· ကြန္ျပဴတာဆိုတာ သခၤ်ာစက္[68] ေတြျဖစ္တယ္။ (သူ ့ရဲ့ အျပဳအမူ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို သခၤ်ာနည္းနဲ့ သတ္မွတ္ထားတာျဖစ္တယ္။)
· ကြန္ျပဴတာပရိုဂရမ္ဆိုတာ သခၤ်ာဆိုင္ရာ ေဖၚျပခ်က္ေတြျဖစ္တယ္။ (ဘယ္ဟာက ဘာလဲဆိုတာကို တိတိက်က် သတ္မွတ္ေဖၚျပထားရတယ္။)
· ပရိုဂရမ္ဘာသာစကားဆိုတာ သခၤ်ာဆိုင္ရာ အေတြးအေခၚအယူအဆ ျဖစ္တယ္။
· ပရိုဂရမ္ေရးတယ္ဆိုတာ သခၤ်ာတြက္တာပဲ။
လို့ဆိုခဲ့ပါတယ္။
သခၤ်ာႏွင့္ အခ်က္အလက္ဘဏ္[69]
ဒီကေန ့အခါမွာ ကြန္ျပဴတာေတြ အင္တာနက္ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္မႈေတြနဲ ့အတူ တစ္ျပိဳင္တည္း ဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္လာတဲ့ ပညာရပ္ကေတာ့ အခ်က္အလက္ဘဏ္နဲ ့သက္ဆိုင္တဲ့နည္းပညာ[70] ပဲျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ဦးခ်င္းအဆင့္ သုေတသနလုပ္ငန္းမ်ိဳးေတြကေန၊ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္တဲ့အလုပ္မ်ိဳးပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရြးေကာက္ပြဲလိုကိစၥမ်ိဳးပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံစံုေကာ္ပိုေရးရွင္းၾကီးေတြအဆင့္ ၾကီးမားက်ယ္ျပန္ ့တဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ိဳးပဲျဖစ္ျဖစ္ လူမႈေရးလုပ္ငန္းမ်ိဳးပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အင္တာနက္က အြန္လိုင္းက ေစ်းေရာင္းတာ ေစ်း၀ယ္တာ လိုလုပ္ငန္းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဘယ္လိုၾကီးက်ယ္တဲ့အလုပ္မ်ိဳးမဆို သတင္းအခ်က္အလက္ဘဏ္နဲ ့ မကင္းလြတ္ႏိုင္ပါဘူး။ အဲဒီလို အေရးပါလွတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ဘဏ္နဲ ့ဆိုင္တဲ့ နည္းပညာေတြဟာ ဘယ္အေပၚမွာ အေျချပဳျပီး တည္ထြင္ဖန္တီးတည္ေဆာက္ထားတာလဲဆိုရင္ အေျဖက အလြန္ပဲရွင္းပါတယ္။ သခၤ်ာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ့ မရွိမျဖစ္ အခ်က္အလက္ဘဏ္မွာ မသံုးမျဖစ္သံုးေနရတဲ့ စကားလံုးေတြျဖစ္တဲ့ "တစ္ခုမွတစ္ခု၊ တစ္ခုမွအမ်ား၊ အမ်ားမွအမ်ား ဆက္သြယ္မႈ"[71] စတဲ့စကားလံုးေတြဟာ ကၽြန္ေတာ္တို ့ အထက္တန္းေက်ာင္းသားဘ၀ကတည္းက ရင္းႏွီးကၽြမ္း၀င္ခဲ့တဲ့ အစုသီအိုရီက စကားလံုးေတြပဲမဟုတ္ပါလား။ ဒါ့အျပင္ "အစုေရာ၊ အစုျဖတ္၊ အစုႏႈတ္၊ အစုေျမွာက္"[72] စတဲ့စကားလံုးေတြကလည္း အဲဒီအခ်က္အလက္ဘဏ္ကို စီမံခန္ ့ခြဲ ကိုင္တြယ္အသံုးခ်ေနသူေတြ မျဖစ္မေန ေန ့တဓူ၀သံုးစြဲေနရတဲ့ စကားလံုးေတြပါ။ ဒါ့အျပင္ ကြန္ျပဴတာပရိုဂရမ္ေရးဆြဲသူေတြ၊ ကြန္ျပဴတာေဆာ့ဖ္၀ဲအင္ဂ်င္နီယာေတြ၊ အခ်က္အလက္ဘဏ္စီမံခန္ ့ခြဲသူ[73] ေတြ မတတ္မျဖစ္ မသိမျဖစ္ေလ့လာသင္ယူအသံုးခ်ၾကေနၾကရတဲ့ ပံုစံတက်စံုစမ္းမႈဘာသာစကား[74] ဆိုတာလည္း မူရင္းသခၤ်ာပညာရပ္ေတြအေခၚမွာအေျခခံျပီး ဆင့္ပြားတည္ေဆာက္ထားတဲ့ ဆက္သြယ္ခ်က္အကၡရာသခၤ်ာ[75]နဲ့ ဆက္သြယ္ခ်က္ကဲကုလသခၤ်ာ[76] ဆိုင္ရာ အေတြးအေခၚ အယူအဆ သေဘာတရားေတြအသံုးခ်ထားတာပါ။ အထူးသျဖင့္ ဆက္သြယ္ခ်က္ကဲကုလ ပညာဟာသခၤ်ာယုတၱိ[77] ပညာရပ္တခုျဖစ္တဲ့ ပထမဆင့္ယုတၱိ[78] နဲ ့ အေျချပဳကဲကုလ[79] ကို ေက်ာရိုးယူအမွိျပဳတည္ေဆာက္ထားတဲ့ ပညာရပ္တစ္ခုပဲျဖစ္ပါတယ္။
သခၤ်ာႏွင့္လံုျခံဳေရး
ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ့ ဒီကေန ့ကမၻာၾကီးမွာ လံုျခံဳေရးကိစၥဟာ ထိပ္တန္းကိုေရာက္လာျပီဆိုတာ မိတ္ေဆြတို ့အားလံုးအသိပဲျဖစ္ပါတယ္။ ကြန္ျပဴတာကြန္ယက္ဆက္သြယ္ေရးေတြ အဆမတန္ ဖြံ ့ျဖိဳးတိုးတက္လာတာနဲ ့အမွ် စစ္ေရးလံုျခံဳေရး၊ စီးပြားေရးလံုျခံဳေရး၊ လူမႈေရးလံုျခံဳေရး၊ နည္းပညာလံုျခံဳေရး၊ သတင္းအခ်က္အလက္လံုျခံဳေရး စတဲ့ အေထြေထြ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြဟာ ေနရာတိုင္းမွာ ဦးစားေပးေျဖရွင္းေနရတဲ့ျပႆနာေတြ ျဖစ္လာေနပါတယ္။ အဲဒီျပႆနာေတြကို အထိေရာက္ဆံုး အေကာင္းဆံုး ေျဖရွင္းေပးႏိုင္တဲ့ ပညာကေတာ့ သခၤ်ာပဲျဖစ္ပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ဒီလိုပါ။
သခၤ်ာပညာရပ္ရဲ့ ကိုင္းကြဲတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ကိန္းသီအိုရီ ဆိုတာ ကိန္းျပည့္[80] ေတြကို ေလ့လာတဲ့ ပညာပါ။ ကိန္းျပည့္ဆိုတာ သုညအပါအ၀င္အေပါင္းကိန္းျပည့္မ်ားအားလံုး ႏွင့္ အႏႈတ္ကိန္းျပည့္မ်ားအားလံုးပါပဲ။ အဲဒီကိန္းျပည့္ေတြထဲကမွ သုဒၶကိန္း[81] လို ့ေခၚတဲ့ ထပ္မံခြဲစိပ္၍ မရေသာကိန္း သို ့မဟုတ္ တစ္ႏွင့္ သူကုိယ္တိုင္မွလြဲ၍ တျခားအေပါင္းကိန္းျဖင့္စား၍ မျပတ္ေသာ တစ္ထက္ၾကီးသည့္ကိန္း ဟာ အလြန္ပဲအေရးပါပါတယ္။ အဲဒီကိန္းသီအိုရီမွာ ပါတဲ့ ၁, ၂, ၃, ၄ တို ့၊ ၅, ၇, ၁၁, ၁၃ တို ့၊ ၁၀ ကို ၃ နဲ ့စား တစ္ၾကြင္း တို ့ ဆိုတာေလာက္ကို ကၽြန္ေတာ္တို ့ဟာ ဘာျဖစ္္လို့ေရးၾကီးခြင္က်ယ္လုပ္ျပီး ေလ့လာေနဖို ့လိုတာတုန္း။ အဲဒါေတြ ေလ့လာေတာ့ လက္ေတြ ့ဘာအက်ိဳးရွိတုန္း၊ အဲဒါေတြ ဘယ္ေနရာမွာ အသံုးခ်လို ့ရတုန္း” လို ့ေမးမယ္ဆိုရင္ အေျဖက ဒီလိုပါ။
၁၉၇၇ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ မက္ဆာခ်ဴးဆက္နည္းပညာသိပၸံ [82]ကေက်ာင္းသားေတြျဖစ္တဲ့ ရစ္ဗက္စ္၊ ရွမား နဲ ့ အဒယ္လ္မင္း[83] တို ့က အၾကြင္းသခၤ်ာနဲ ့ အေျခခံ ကိန္းသီအိုရီကို အသံုးခ်ျပီး အလြန္လံုျခံဳမႈျမင့္မားတဲ့ ၀ွက္စာစနစ္တရပ္ကို "ဒစ္ဂ်စ္တယ္သက္ေသခံခ်က္လက္မွတ္ႏွင့္ အမ်ားသံုး၀ွက္စာစနစ္ ရယူျခင္းနည္းလမ္း"[84] ဆိုတဲ့စာတမ္းမွာ ေဖၚထုတ္တင္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ တည္ထြင္ဖန္တီးခဲ့တဲ့ သူတို့သံုးေရာက္ကို ဂုဏ္ျပဳတဲ့အေနနဲ ့ အဲဒီနည္းလမ္းကို အတုိေကာက္အားျဖင့္ "အာအက္စ္ေအ"[85] နည္းလို့ေခၚပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ အဲဒီနည္းဟာ အလြန္ၾကီးမားတဲ့ သုဒၶကိန္းႏွစ္ခု တြက္ခ်က္ျခင္းကို အေျခခံျပီး တည္ထြင္ဖန္တီးထားတာပါ။ ဒီေန ့ထက္ထိ "အာအက္စ္ေအ" နည္းရဲ့ သိသာထင္ရွားတဲ့ ဘယ္လိုအားနည္းခ်က္ကို ဘယ္သူကမွ ရွာမေတြ ့့ၾကေသးပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ခုအခါမွာေတာ့ အဲဒီ"အာအက္စ္ေအ"နည္းနဲ့ သူ ့ရဲ့မ်ိဳးကြဲ နည္းစနစ္ေတြဟာ ကမၻာ့ကြန္ျပဴတာကြန္ယက္ၾကီးေပၚမွာ၊ ေခတ္သစ္ အီလက္ထေရာနစ္စီးပြားေရး[86] ေလာကၾကီးတစ္ခုလံုးမွာ အက်ယ္ျပန္ ့ဆံုးအသံုးျပဳတဲ့ ၀ွက္စာစနစ္ေတြျဖစ္ေနပါျပီ။
သခၤ်ာပညာရပ္ရဲ့ ကိန္းသီအိုရီကိုအေျခခံထားတဲ့ ေခတ္သစ္၀ွက္စာပညာရပ္[87] ဟာ ဒီကေန ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေခတ္ၾကီး[88] ရဲ့ အဓိကေနရာကပါ၀င္ေနတဲ့အျပင္ ဒီေန ့ေခတ္ အြန္လိုင္းဆက္သြယ္ေရး[89] နဲ ့ အသင္းအခ်က္အလက္လံုျခံဳေရး[90] အတြက္ အသက္ေသြးေၾကာတမွ် အေရးၾကီးပါတယ္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ့ စစ္ေရး စီးပြားေရး နဲ ့ သတင္းေထာက္လွမ္းေရး ဆိုင္ရာအခ်က္အလက္ေတြ၊ ေနာက္ဆံုးေပၚ စမ္းသပ္တည္ထြင္ဆဲ သိပၸံနဲ့ နည္းပညာပိုင္း ဆိုင္ရာအခ်က္အလက္ေတြ စတဲ့အေရးၾကီးအခ်က္အလက္ေတြကို ျပိဳင္ဖက္ႏိုင္ငံေတြ ရန္လိုတဲ့ႏိုင္ငံေတြ အႏၱရာယ္ေပးႏိုင္တဲ့ အဖြဲ ့အစည္းေတြရဲ့လက္ကို အလြယ္တကူမေရာက္ႏိုင္ေအာင္၊ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ ကုမၸဏီေတြေကာ္ပိုေရးရွင္းၾကီးေတြရဲ့ အေရးၾကီး အခ်က္အလက္ေတြ အီးေမးလ္ေတြ ကိုတတ္ႏိုင္သမွ် လံုျခံဳေအာင္ေဆာင္ရြက္ထားဖို ့ စတဲ့ကိစၥေတြ၊ လူေတြရဲ့ ေန ့တဓူ၀ အင္တာနက္ကေန ေငြေပးေငြယူကိစၥေတြေဆာင္ရြက္တဲ့အခါ အေၾကြး၀ယ္ကဒ္[91] ၾကိဳတင္ေငြျဖည့္သြင္းျပီးကဒ္[92] ဘဏ္စာရင္းနံပါတ္[93] စတာေတြကို လွ်ိဳ ့၀ွက္လံုျခံဳ ေအာင္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို ့စတဲ့ကိစၥေတြမွာ ၀ွက္စာပညာဟာမရွိမျဖစ္ပဲမဟုတ္ပါလား။ ကတယ္ေတာ့ ကြန္ျပဴတာကြန္ယက္ အင္တာနက္ၾကီးေပၚကသာ ၀ွက္စာပညာရပ္ေတြကိုဖယ္ထုတ္လိုက္မယ္ဆိုရင္ လူတိုင္းလူတိုင္းရဲ့ဘ၀ဟာ ပုဂၢိဳလ္ေရးလြတ္လပ္ခြင့္ေတြ အားလံုးဆံုးရႈံးသြားႏိုင္ျပီး၊ ႏိုင္ငံတိုင္း ႏိုင္ငံတိုင္းရဲ့ အေျခအေနဟာ ေဘးကင္းလံုျခံဳမႈမရွိေတာ့တဲ့ အကာအကြယ္မဲ့ အေနအထားကို ေရာက္သြားမွာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ကုန္ကုန္ေျပာရရင္ ဒီ ကိန္းသီအိုရီကို အသံုးခ်ထားတဲ့၀ွက္စာေရးနည္း ၀ွက္စာျပန္ေဖၚနည္းေတြဟာ လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာရဲ့ အသက္ကို အဆံုးအျဖတ္ေပးခဲ့တဲ့ စစ္ပြဲေတြ ေအာင္ႏိုင္ေရးအတြက္မွာေတာင္ အခ်က္အခ်ာေနရာက ပါ၀င္ေနခဲ့ ပါ၀င္ေနဆဲ ေနာက္ေနာင္လည္း ပါ၀င္ေနဦးမွာ ျဖစ္တယ္ဆိုတာပါပဲ။ ထင္ရွားတဲ့ သက္ေသသာဓကအေနနဲ ့ ဒုတိယကမၻာစစ္ကာလတုန္းက နာဇီဂ်ာမဏီရဲ့ ေရတပ္က စစ္သေဘၤာေတြ ေရငုပ္သေဘၤာေတြ အခ်င္းခ်င္းပို ့တဲ့ ၀ွက္စာေတြ စကား၀ွက္ေတြကို၊ ကြန္ျပဴတာသိပၸံပညာရပ္ရဲ့ ဖခင္ၾကီး ထားရင္း[94] ဦးေဆာင္တဲ့ ျဗိတိသွ် "လွ်ိဳ့၀ွက္ကုဒ္ သေကၤတ ေဖၚထုတ္သူမ်ား"[95] အဖြဲ့က ျဖည္ႏိုင္ ေျဖႏိုင္ ေဖၚႏိုင္ခဲ့လို ့သာ အေနာက္ဥေရာပစစ္မ်က္ႏွာမွာ အဂၤလန္က ဂ်ာမဏီကို ၾကံ့ၾကံ့ခံ တားဆီးႏိုင္ခဲ့တာပါ။ အက်ိဳးဆက္အေနနဲ ့လည္း ဂ်ာမဏီ စစ္ရႈံးျပီး မဟာမိတ္တို ့ စစ္ေအာင္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီစစ္ပြဲရဲ့ အႏိုင္အရႈံးရလာဒ္ဟာ ကမၻာ့လူသားေတြအေပၚ ဘယ္ေလာက္ထိအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိခဲ့တယ္ဆိုတာကေတာ့ အားလံုးသိၾကတဲ့အတိုင္းပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္သခၤ်ာဟာ လူသားေတြရဲ့ သမိုင္းေၾကာင္းအေပၚမွာေတာင္ ၾသဇာသက္ေရာက္မႈရွိတယ္လို ့ေကာက္ခ်က္ဆြဲမယ္ဆိုရင္ လြန္မယ္မထင္ပါဘူး။
ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ့ ဘ၀ဟာ ဘာမွအစိုးမရတဲ့ မေသခ်ာ မေရရာ မႈေတြနဲ ့အျမဲျပည့္ႏွက္ေနတာပါ။ မနက္ဖန္မွာဘာျဖစ္မလဲ၊ က်န္းမာေရးအတြက္ေဆးစစ္ခ်က္ေတြက မွန္ရဲ့လား၊ ကံစမ္းမဲဆိုတာေတြ ေပါက္ႏိုင္သလား၊ စတဲ့ တိက်တဲ့အေျဖမရွိတဲ့ ေမးခြန္းေတြနဲ ့ မၾကာခဏ ရင္ဆိုင္ရေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီလို အစိုးမရတဲ့ဘ၀ရဲ့ မေသခ်ာ မေရရာမႈေတြကို အေကာင္းဆံုးကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းေပးႏိုင္တာကေတာ့ သခၤ်ာပါပဲ။ ၁၇ရာစုမွာ သခၤ်ာပညာရပ္ရဲ့ ကိုင္းခြဲတစ္ခုအျဖစ္ စတင္ေပၚေပါက္ခဲ့ျပီး ၂၀ ရာစုမွာ သူ ့ ရဲ့အေရးပါမႈ တဟုန္ထိုး တိုးတက္လာခဲ့တဲ့ ျဖစ္ႏိုင္ေျခသီအိုရီ[97] ပညာရပ္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို ့ရဲ့ ရင္ဆိုင္ျဖတ္သန္းေနၾကရတဲ့ဘ၀နဲ ့ ကၽြန္ေတာ္တို ့အသံုးခ်ေနၾကတဲ့ပညာရပ္ဆိုင္ရာ နယ္ပယ္အသီးသီးမွာ မေသခ်ာမေရရာမႈျပႆနာ[98] ေတြနဲ ့ ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့အျပင္ အဲဒီျပႆနာေတြရဲ့ ေျဖရွင္းပံု နည္းလမ္းအဆင့္ဆင့္[99]ေတြမွာလည္း က်ပမ္းျဖစ္စဥ္[100] ေတြ ပါ၀င္ေနျပန္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီလိုျပႆနာေတြ ျဖစ္စဥ္ေတြက ရရွိလာမယ့္ ကိန္းဂဏန္းေတြ ရလာဒ္ေတြရဲ့ “တိက်ေသခ်ာမႈ” သို ့မဟုတ္ “မတိက် မေသခ်ာမႈ” ကို စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို ့၊တိုင္းတာ အကဲျဖတ္ဖို ့အတြက္ သခၤ်ာပညာမွာရွိတဲ့ ျဖစ္ႏိုင္ေျခသီအိုရီကို အသံုးခ်ၾကရပါတယ္။
ျဖစ္ႏိုင္ေျခဆိုတာ တကယ္ေတာ့ လက္ေတြ ့စမ္းသပ္မႈေတြ နဲ ့ ျပင္ပေလာကရဲ့ ပကတိအေျခအေနေတြကို အေျခခံျပီး၊ အဲဒါမ်ိဳး အလားတူ တျခားဆက္စပ္ကိစၥ ရပ္ေတြအတြက္ အနာဂတ္ ေဟာကိန္းထုတ္တဲ့ သေဘာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ မနက္ဖန္ မိုး ရြာ မရြာ ခန္ ့မွန္းတာတို ့၊ စေတာ့ခ္ေစ်းကြက္ အေျခအေန ခန္ ့မွန္းတာတို ့၊ စမ္းသပ္မႈေတြက ဘယ္ေလာက္မွန္ႏိုင္တယ္ဆိုတာလိုမ်ိဳးေပါ့။ ဒါတင္မကေသးပါဘူး။ အဲဒီ ျဖစ္ႏိုင္ေျခသီအိုရီဟာ အဆင့္ျမင့္ကြန္ျပဴတာသိပၸံပညာရပ္ေတြမွာပါ အသံုးခ်ႏိုင္ပါတယ္။ ကြန္ျပဴတာစနစ္ၾကီးရဲ့ ဒီဇိုင္း ပိုင္းဆိုင္ရာကိစၥရပ္ေတြျဖစ္တဲ့ မွတ္ဉာဏ္စီမံခန္ ့ခြဲမႈ[101]လိုကိစၥမ်ိဳးေတြ၊ ကြန္ျပဴတာကြန္ယက္တေလ်ာက္ အခ်က္အလက္ေတြ ဘယ္လိုလမ္းေၾကာင္းကသြားတယ္[102] ဆိုတာတဲ့ကိစၥမ်ိဳးေတြ၊ ၀န္ေဆာင္မႈေပးတဲ့ စြမ္းအားျမင့္ကြန္ျပဴတာ[103] ေတြ အခ်င္းခ်င္း အလုပ္ေတြကို ဘယ္လိုခြဲေ၀လုပ္ၾကတယ္[104] စတဲ့ ရႈပ္ေထြးခက္ခဲျပီး အတိအက်ခန္ ့မွန္းဖို ့ခက္ခဲတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြကို အေကာင္းဆံုးနဲ ့အထိေရာက္ဆံုး ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္ဖို ့ ျဖစ္ႏိုင္ေျခယူဆခ်က္နဲ ့ သရုပ္ခြဲေလ့လာဆန္းစစ္မႈ[105] ေတြကို အေျခခံျပီး အဲဒီျဖစ္ႏိုင္ေျခသီအုိရီကို အထိေရာက္ဆံုးအသံုးခ်ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္သီအိုရီကြန္ျပဴတာသိပၸံ၊ သတင္းအခ်က္အလက္သီအိုရီ၊ ဂိမ္းသီအိုရီ၊ တုပအသိဉာဏ္[106] နဲ ့ ကုဒ္စကား၀ွက္ပညာရပ္[107] ေတြမွာပါ ဒီ ျဖစ္ႏိုင္ေျခသီအိုရီကိုအေျခခံထားတဲ့ သခၤ်ာပညာရပ္ကိုင္းကြဲေတြဟာ အခ်က္အျခာေနရာက ပါ၀င္ေနပါတယ္။
( To Do: စိစစ္ ျဖည့္စြက္ တည္းျဖတ္ ရန္ ... )
REFERENCES:
1. “Benefits and Advantages of an Integrated Mathematics and Computer Science Degree” By T.C. Hurley, Department of Mathematics, National University of Ireland, Galway, http://www.uiginn.com/maths/pstudents/benefits.shtml
2. "The Mathematics of Programming" By C.A.R Hoare, Inaugural Lecture, University of Oxford, Clarendon Press 1986 (The mathematics of programming: an inaugural lecture delivered before the University of Oxford on Oct. 17, 1985)
3. Chapter 14 Number Theory, “Mathematics for Computer Science” by Prof. Albert R. Meyer, Massachusetts Institute of Technology) revised May 9, 2010
4. Chapter 15 Derandomization / cryptography double feature, Chapter 16 Private-key cryptography, Chapter 17 Public-key cryptography, "Great Ideas in Theoretical Computer Science" By Prof. Scott Aaronson (Massachusetts Institute of Technology)
[1] science of pattern and order ("Elementary and Middle School Mathematics", Van de Walle, Folk, Karp, & Bay-Williams, 2009, p. 10)
[3] Geometry
[4] Fibonacci Squence (0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, ...)
[8] Leonado Da Vinci
[9] vitruvian man
[15] Demand and Supply Curve
[16] Nash Equibrallium
[18] data analysis
[23] Particle Physics
[24] Quantum Physics
[25] Algorithm
[33] Theoretical Computer Science
[38] Probability Theory
[39] Number Theory
[40] Boolean Algebra
[44] Network Engineering
[45] System Engineering
[46] Genetic Engineering
[54] Function
[55] Functional Operator
[56] Arithmetic Operator (+, -, * , /, %)
[57] comparison operator (>, <, ==, etc)
[59] logical operator (and, or, not, &&, ||, !)
[60] assignment operator (=, :=)
[61] conditional operator(if..else, ? .. :)
[62] Computing
[63] Quicksort
[64] Haore Logic
[67] Sir Charles Antony Richard Hoare (born 11 January 1934)
[90] information security
[96] uncertainty
[103] server
