စိတ်ဒဏ်ရာ၊ ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်မှု နှင့် တာဝန်ရှိမှု

 စိတ်ဒဏ်ရာ၊ ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်မှု နှင့် တာဝန်ရှိမှု

=====================

McLoughlin v O’Brian [1983 1 AC 410]

ဆိုတဲ့ကေ့စ်မှာ

တရားလိုရဲ့ ယောက်ျားနဲ့ ကလေးသုံးရောက်ဟာ ယာဉ်မတော်တဆမှုတခုဖြစ်တယ်။ မတော်တဆမှုဖြစ်တဲ့အချိန်က တရားလိုက အိမ်မှာပဲရှိနေတာဖြစ်ပြီး နောက် ၂-နာရီ ကြာမှ မတော်တဆမှုအကြောင်းကို သိရှိလိုက်တာဖြစ်တယ်။ သူမဟာ သူ့ယောက်ျားနဲ့ ကလေးတွေကို တင်ထားတဲ့ဆေးရုံကို လိုက်သွားခဲ့တယ်။ (ကိုယ်တိုင် ကားမောင်းပြီး သွားတာမဟုတ်။) Google Map အရ ဆေးရုံရောက်ဖို့ ၃၀-မိနစ်ကြာနိုင်တယ်လို့ ဆိုတယ်။

အဲ့ဒီမှာ သူမဟာ သမီးအငယ်ဆုံး သေဆုံးသွားတာကို သိလိုက်ရတယ်။ သူမရဲ့ ယောက်ျားနဲ့ ကျန်တဲ့ကလေးနှစ်ရောက်ကိုလည်း အခင်းဖြစ်စဉ်ကအတိုင်း ရွှံ့တွေ ဆီတွေပေကျံနေတဲ့ ထိခိုက်ဒါဏ်ရာတွေနဲ့ မြင်တွေ့လိုက်ရတယ်။ အဲ့ဒိလို အဖြစ်အပျက်ကြောင့် မြင်ကွင်းကြောင့် သူမဟာ အကြီးအကျယ်ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်မှုဖြစ်ပြီး "စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာမကျန်းမာမှု"ကို ခံစားခဲ့ရတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့် သူမဟာ တရားမနစ်နာမှု စွဲဆိုခဲ့တယ်။

အဲ့ဒီလို သူမဟာ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာမကျန်းမာမှုကို ခံစားခဲ့ရတယ်ဆိုတာကို House of Lords က လက်ခံခဲ့တယ်။ "အခင်းဖြစ်ပြီးလျှင်ပြီးခြင်း" ဆိုတဲ့စကားရပ်အတွက် "နှစ်နာရီခွဲ" ဆိုတဲ့အချိန်ဟာ သိပ်မရှည်လျားလှပါဘူးလို့လည်း ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

တရားပြိုင်ရဲ့ပေါ့ဆမှုကြောင့် သူမရဲ့မိသားစုအပေါ် ဒီလိုထိခိုက်ဒါဏ်ရာရစေခြင်းဟာ၊ တရားလိုကို အကြီးအကျယ်ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်မှု ဖြစ်စေပြီး စိတ်ဒဏ်ရာ ရစေမယ်ဆိုတာ တရားပြိုင်အနေနဲ့ "ကြိုတင်သိမြင်နိုင်လောက်တဲ့အချက်" ဖြစ်တယ်၊ ဒါကြောင့် တရားလိုဟာ နစ်နာကြေး ရထိုက်တယ်လို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

*****************

အခုလို စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာထိခိုက်နစ်နာမှုနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အမှုတွေမှာ အရေးကြီးတဲ့အချက် သုံးချက်ရှိပါတယ်။

(၁) တရားလိုနဲ့ ထိခိုက်နစ်နာသူတွေရဲ့ ဆက်စပ်ပတ်သက်မှု။ လင်မယား/သားသမီး.. စသည်ဖြင့် အလွန် နီးစပ်တဲ့ ဆက်နွယ်မှုရှိ မရှိ။

(၂) တရားလိုနဲ့ဟာ "အခင်းဖြစ်ပြီးလျှင်ပြီးခြင်း" ကိုယ်တိုင် ကြား-သိ-မြင်-တွေ့ ရတာ ဟုတ် မဟုတ်။

(၃) တရားပြိုင်ရဲ့ပေါ့ဆမှုကြောင့် (တိုက်ရိုက် ထိခိုက်နစ်နာရသူတွေအပြင်) တခြားသူတွေမှာပါ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရ အကြီးအကျယ် ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်မှု ဖြစ်နိုင်ခြင်း ရှိ မရှိ။

ဆိုတာတွေဖြစ်ပါတယ်။

အထက်ပါအချက်တွေဟာ အလွန်ကျယ်ပြန့်တဲ့ ကိစ္စရပ်တွေဖြစ်ပါတယ်။ ပုံသေမှတ်ယူထားဖို့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။

ရှင်းလင်းပါတယ်ထင်ရတဲ့ ၁ အချက်မှာတောင် အနည်းငယ် ရှုပ်ထွေးမှုတွေရှိပါတယ်။

-ထိခိုက်နစ်နာသူတွေရဲ့ ဆွေမျိုးတွေက နစ်နာသူတွေအဖြစ် အကျုံးဝင်နိုင်သလား

-ထိတ်လန့်ဖွယ် မတော်တဆမှုတွေကို မြင်တွေ့လိုက်ရသူ third parties တွေ၊ bystanders/ဘေးကနေရပ်ကြည့်သူတွေပါ နစ်နာသူတွေအဖြစ် အကျုံးဝင်နိုင်သလား

စတဲ့ ပြဿနာတွေ ရှိပါတယ်။

ဒါ့အပြင် အခင်းဖြစ်ပြီးလျှင်ပြီးခြင်းဟုတ် မဟုတ် စစ်ဆေးတဲ့ "immediate aftermath test" ပြဿနာဟာလည်း အကြောင်းခြင်းရာ နဲ့ တရားသူကြီး(တွေ) ရဲ့ ဆင်ခြင်တုံတရားအပေါ်မှာ အခြေခံတာဖြစ်ပါတယ်။

အဲ့ဒီ ကိစ္စရပ်တွေအတွက်

လူပေါင်း ၉၅ ဉီးသေဆုံးခဲ့တဲ့ ဘောလုံးပွဲ မတော်တဆမှု

Alcock v Chief Constable of South Yorkshire [1992] 1 AC 310 (HL)

ကေ့စ်ကို ဆက်လက်လေ့လာပါ။

သေဆုံးသူတွေရဲ့ ဆွေမျိုးတွေ မိတ်ဆွေတွေ၊ မတော်တဆမှုကို တီဗွီကမြင်လိုက်ရသူတွေကပါ နစ်နာကြေး တောင်းကြတဲ့အမှု ဖြစ်လို့ အလွန် စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းပါတယ်။

အဲဒီကေ့စ်မှာ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တဲ့ အချက်အလက် တစ်ချို့ကတော့

တိုက်ရိုက်လွှင့်နေတဲ့ ရုပ်မြင်သံကြားကနေ မြင်လိုက်ရတာဟာ (ဘယ်သူ ဘယ်ဝါမှန်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ခွဲခြားမသိနိုင်လောက်တဲ့အတွက်) စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရ အကြီးအကျယ် ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်မှုဖြစ်ဖို့ မလုံလောက်ဘူး။

အခင်းဖြစ်ပြီး ၈-နာရီ ၉-နာရီ ကြာမှ မိမိချစ်ခင်သူ (ရဲ့အလောင်း) မှန်းသိလိုက်ရတဲ့ကိစ္စမျိုးကို "အခင်းဖြစ်ပြီးလျှင်ပြီးခြင်း" တွေ့လိုက်ရတယ်လို့ ယူဆဖို့ ဆိုတာ သံသယ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။

စသည်ဖြင့် ဆိုထားပါတယ်။